منظور از مبدأ تاریخ، زمان وقوع حادثه‌ای است که ملتی آن را برای خود مبدأ قرار داده‌اند و زمان را با آن می‌سنجند.
مهم‌ترین مبادی تاریخ مردم جهان عبارتند از:
سال خورشیدی: برابر است با 365 روز و 6 ساعت که زمان گردش کره زمین به دور خورشید است. سال شمسی (خورشیدی) مخصوص کلدانیان بوده که بعد از بین رفتن کلدانیان، ایرانیان آن را معمول کردند.
سال کبیسه: سال خورشیدی را 365 روز محاسبه می‌کند و 6 ساعت باقی مانده را روی هم جمع کرده و هر چهار سال یک‌بار (24 = 4 * 6) یک روز به سال اضافه می‌کنند (366 روز) و آن را سال کبیسه می‌نامند.
سال قمری: که آن را هلالی هم می‌گفتند، یعنی مدتی که قمر (ماه) از هلال یک دور خود را در مدت 29 روز و 12 ساعت و 43 دقیقه می‌پیماید. یک سال قمری 354 روز است.
مبدأ سال شمسی و سال قمری، هجرت حضرت رسول اکرم (ص) از مکه به مدینه است که این واقعه مهم را مبدأ این دو تاریخ قرار داده‌اند.
سال مسیحی یا میلادی: مبدأ آن تاریخ تولد حضرت مسیح است. ولادت مسیح، سه‌شنبه، 25 کانون اول، برابر با 311 تاریخ اسکندری است.
سال یزدگردی: این سال بعد از اسلام مرسوم شد و مخصوص پارسیان بود. مبدأ آن جلوس یزدگرد در روز سه‌شنبه 22 ماه ربیع‌الاول سال یازدهم قمری، برابر ما (جزیران رومی) یعنی سال 993 رومی یا اسکندری برابر با 16 ژوئن 632 میلادی است که 365 روز حساب می‌شد.
سال رومی یا اسکندری: مبدأ آن روز دوشنبه سال 312 قبل از میلاد که مصادف با ابتدای سلطنت نیکانو، جانشین اسکندر است. بعضی می‌گویند چون علمای اسکندریه پایه‌گذار آن بودند، به این نام مشهور شد . ما‌ه‌های آن عبارتند از: کانون دوم (31 روز) ـ شباط (28 روز) ـ آذار (31 روز) ـ نیسان (30 روز) ـ ایاز (31 روز) ـ حزیران (30 روز) ـ تموز (31 روز) ـ آب (31 روز) ـ‌ایلول )30 روز) ـ تشرین اول (31 روز) ـ تشرین دوم (30 روز) ـ کانون اول (31 روز)
این ماه‌ها را عبرانیان متداول کردند.
سال جلالی: این را تاریخ ملک‌شاهی یا سلجوقی یا فارسی می‌گویند و مبدأ آن روز جمعه، دهم ماه رمضان 471 هجری قمری، مطابق با پانزدهم آذرماه 1295 رومی و سال 1078 میلادی است. این تاریخ در زمان ملک‌شاه سلجوقی مرسوم شد و جمعی از علما مانند حکیم عمر خیام، ابوالمظفر اسفزاری، میمون بن نجیب واسطی، خواجه عبدالرحمن خازنی، دعوت شدند و با کوشش عمر خیام تدوین و به تقویم جلالی مرسوم شد.
* نام سال‌ها: ترکان ابیغوری برای هر سال نام حیوانی را نهاده بودند که ایرانی‌ها نیز به تدریج از آن‌ها استفاده کردند. این اسامی عبارتند از: موش، گاو، پلنگ، خرگوش، نهنگ، مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ، خوک.
با حفظ این شعر حافظ می‌توانید نام سال‌ها را به خاطر بسپارید:
موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار
زین چار چو بگذری نهنگ آید و مار
آن‌گاه به اسب و گوسفند است حساب
همدونه و مرغ و سگ و خوک آخر کار
برای تشخیص این که هر سال با کدام یک از این نام‌ها مطابقت دارد، از سال خورشیدی عدد 6 را کم کنید، حاصل را بر 12 تقسیم کنید، عدد باقیمانده‌ی این تقسیم را که حتماً کمتر از 12 است در نظر بگیرید، از شماره‌ی یک از موش شروع به شمردن کنید، نام هر حیوانی با عدد باقی‌مانده مطابقت کرد، سال همان حیوان است.
روش تبدیل سال‌های خورشیدی و قمری به یک‌دیگر:
برای تبدیل سال خورشیدی به قمری آن را در عدد 11 (اختلاف بین روزهای خورشیدی و قمری) ضرب کرده و حاصل ضرب را به 354 (تعداد روزهای سال قمری) تقسیم کنید.
عدد حاصل را با سال خورشیدی جمع کنید، سال قمری به دست می‌آید.
و برای تبدیل سال قمری به خورشیدی آن را در عدد 11 ضرب کرده، حاصل‌ضرب را به عدد 365، تعداد روزهای سال خورشیدی، تقسیم کنید. عدد حاصل را از سال قمری کم کنید تا سال خورشیدی به دست آید.
برای تبدیل سال خورشیدی به میلادی:
عدد 621 را به سال خورشیدی اضافه کنید، سال میلادی به دست می‌آید. اگر 621 را از سال میلادی کم کنید، سال خورشیدی به دست خواهد آمد.
درباره این سایت